بداهه نوازى و بداهه خوانى
بداهه نوازى و بداهه خوانى بداهه‌نوازی عمل نواختن درجا، اتفاقی و ناگهانی یک قطعه موسیقی بدون تنظیم قبلی است اجرای موسیقی ایرانی به‌ویژه در تک‌نوازی و آواز معمولاً همراه با بداهه‌نوازی و بداهه‌خوانی است. اگر نوازنده یا خواننده از اجرای ردیف و نغمه‌های معروف جدا شود و در مایه‌ای که مناسب سیر آهنگ است قطعه‌ای بنوازد یا بخواند، بداهه‌نوازی یا بداهه‌خوانی کرده‌است. به‌ویژه از آنجا که موسیقی سنتی ایران به صورت خواندن از روی نت (موسیقی) اجرا نمی‌شود، معمولاً مستلزم بداهه‌نوازی است. بداهه نوازی از نوع خاص تربیت موزیسین‌های ایرانی که مبنی بر حفظ قطعات و نه اجرای یکبارهٔ آن‌ها از روی نت است ناشی می‌شود. بداهه نواز، باید به تعداد کافی نغمه، جمله و ریتم در ذهن داشته باشد تا بتواند با استفاده از این جملات و به کمک خلاقیت و ذوق شخصی خویش به تصنیف هم‌زمان با اجرا بپردازد. تار استاد جليل شهناز ، آواز جناب درويش حسن خراباتى طلايه داران اين مكتب موسيقايى بزرگانى بوده اند همچون :جناب كانتينى ،جناب شيخ حسين داوودى ، درويش حسن خراباتى ، جناب حسن شيرى ، على البرزى ، على جان جاهد ، على خان تكلّو، جناب حاج ابراهيم كيمند، سيد مرتضى مولايى ، نعمت خراباتى ، و هنرمندانى چون شهرام ناظرى ، مجتبى زرين ماه، منوچهر طاهرزاده، ، و دكتر جواد كريمى ، حاصل اين مكتب پربار آوازى هستند . لازم به ذكر است كه تاثير استادان شيخ حسين داوودى و جناب درويش حسن را تنها نمى توان محدود در آواز رسمى موسيقى دستگاهى ( مكتب كرمانشاه) دانست ، و تاثير گذارى عميق اين دو استاد بزرگوار را به خوبى مى توان در آثار موسيقى دانانى نظير استاد سيد امرالله شاه ابراهيمى ، استاد حسين روحتافى ، و شاگردانشان در موسيقى مقامى تنبور بخوبى مشاهده كرد . خصوصا تاثيرگذارى عميق جناب درويش حسن خراباتى را بر مكاتبى نظير اصفهان و شيراز و تهران نمى توان ناديده گرفت بطورى كه در رديف آوازاصفهان ( مكتب اصفهان) گوشه اى تحت عنوان بيات درويش حسن از اين ايشان به يادگار بجا ماند ، شيوه ى آوازى جناب خراباتى كاملا منحصر به فرد است، و شاخصه هاى مهم در آواز ايشان را مى توان در چند جمله خلاصه كرد: ١- حالت خوانى هاى سيال و خاص با توجه به محتوا و معناى شعر ، ٢-سكوت ها و مكث هاى متناوب و بجا ، ٣-توجه به متر و دور موسيقايى ، ٤-استفاده از ادوات تحرير متنوع بر اساس نياز اداى جمله بندى هاى آوازى ، ٥- استفاده از اوزان ايقاعى ( در ادوات تحرير ) * ٦-بكارگيرى جمله بندى هاى سازى متناسب با آواز ، 7- تسلط بر موسيقى مقامى تنبور و بهره گيرى از حالتهاى آوازهاى مقامى در پردازش آواز ٨-تسلط بر رديف آوازى موسيقى ايران و استفاده ى صحيح از گوشه ها و بسط و گسترش گوشه هاى آوازى تحت تاثير مقام و در نهايت ، شوريدگى و بداهه سرايى در اثر حال معنوى و ايجاد شور و جذبه در مخاطب ويژه گيهاى اين كهنه قلندر آواز بسيار است خصوصا در مورد سلوك و زندگى قلندرانه ، كه جا دارد از سوى پژوهندگان عرفان مورد بررسى قرار بگيرد ، و اما بعد ، ايشان به ادبيات منظوم پارسى و كردى تسلط كامل داشتند و در سرودن شعر نيز صاحب سبك بودند تا جايى كه نام ايشان در تذكره ى شعراى كرمانشاه ثبت شده است ، همچنين در نوازندگى تنبور و سه تار نيز تبحر كامل داشته اند و به واسطه ى زندگى كاملا بداهه ، موسيقى و آوازهاى ايشان كاملا بداهه بوده تا حدى كه بداهه مى سرودند بداهه مى نواختند و بداهه مى خواندند ( بداهه نوازی و بداهه خوانی )، گه گاه نيز به واسطه ى همين حال بداهه ، تصنيف هاى زيبا و قدرتمندى مى ساختند . تصنیف ها از تصنيف هاى ساخت ايشان مى توان به تصنيف رندانه زود خيزيد غوغا كنيم غوغا تصنيف بيدلان ، تصنيف بايد همه بميريم ، ديوانه شدى ايدل ، ( بازخوانى شده توسط زنده ياد استاد منوچهر طاهر زاده)اشاره كرد. و همچنين گوشه ى شهابى ( بيات ترك) در آلبوم شورانگيز و اجرا شده توسط استاد شهرام ناظرى از روايتهاى جناب درويش حسن خراباتى است از ايشان آثار متعددى همراه با بزرگان موسيقى دستگاهى و مقامى بجا مانده است . اجراى فوق با استاد جليل شهناز يكى از بهترين اجراهاى ايشان است كه تاثير گذارى عميق بر ساز استاد جليل شهناز را پس از شروع آواز مى توان احساس كرد . روحش شاد و يادش جاودان و راهش پر از رهرو باد قطعاتی از آثار ارزشمند استاد جلیل شهناز را در کانال تلگرام هنرکده بشنوید https://telegram.me/bighararmusic منبع: https://fa.wikipedia.org/
غمگین بودن موسیقی سنتی از نظر استاد شجریان
شجريان با اشاره به نقش جامعه باربد در ارتقاء موسيقي و هنر كشور گفت: جامعه باربد همانطور كه نقش بزرگي در سينما موسيقي ايفا كرد؛ حضور بسزايي هم در حوزه سينما داشت.
وي درباره تفاوت‌ها و شباهت‌هاي بازيگري و خوانندگي گفت: نوع خوانندگي من بازيگري به دنبال ندارد اما ما در بيان شعر بازيگري مي‌كنيم. من هميشه به شاگردانم مي‌گويم كه شعر را روايت نكنند بلكه بايد بازيگري كنند. خواننده بايد شعر را به‌گونه‌اي بخواند كه روي مخاطب تاثير بگذارد. در بازيگري نيز صدا بسيار مهم است و يك بازيگر تئاتر هنر خود را با بيان و صدا آغاز مي‌كند.
