چگونه ساز استاندارد بر فرایند یادگیری تار و سه‌تار تأثیر می‌گذارد؟

چگونه ساز استاندارد بر فرایند یادگیری تار و سه‌تار تأثیر می‌گذارد؟

چگونه ساز استاندارد بر فرایند یادگیری تار و سه‌تار تأثیر می‌گذارد؟ در پاسخ به این پرسش اگر بخواهیم بحث را باز کنیم، باید پرسش های زیر را بطور جداگانه بررسی کنیم: 1- چه معیارهایی در تعریف یک ساز استاندارد نقش دارند؟ 2-در صورت استاندارد بودن ساز، با تعریفی که در بخش اول ارائه خواهد شد، نقش ساز استاندارد در پیشرفت هنرجو  و یادگیری تار و سه‌تار چیست؟ در پاسخ به سوال اول، معیارهای استاندارد بودن تار یا سه تار برای آموزش برای هنرجویان مبتدی و متوسط ( صرفنظر از بحث صدای ساز) بصورت زیر می باشد: الف) فاصله سیم ها بر روی خرک و شیطانک: در بسیاری از سازها (حتی سازهای نیمه حرفه ای) سازنده به فاصله درست بین سیم ها اهمیتی نمی دهد و از این رو : اگر بر روی شیطانک فاصله سیم ها درست نباشد، انگشت گذاری بر روی نت های بالادسته سیم دوم ( مانند نت لا و سی ) سخت می شود اگر فاصله بین سیم اول و دوم بر روی خرک نزدیک باشد بخصوص برای هنرجویان سه تار کار را برای مضراب زدن بر روی سیم دوم، فوق العاده سخت خواهد کرد. ب) وزن بیش از استاندارد دسته ساز: این هم از عواملی است که باعث می شود هنرجو زود از تمرین های خود زود خسته شود( بخصوص هنرجویان دوره متوسطه که تمرین های مختلف انگشت گذاری مانند تکیه و تریل را دارند ) ج) ضخامت بیش از حد دسته ساز: در این صورت انگشت گذاری بر روی سیم های دوم و بم سخت خواهد شد. د) ارتفاع بیش از نرمال سیم از دسته یا کاسه: بسیاری از سازندگان تار و یا سه تار برای بالابردن طنین ساز و صداگیری بهتر از ساز، ناچار به استفاده از خرک بلند بر روی ساز ساخت خود می باشند که در نتیجهء این امر، ارتفاع مضراب خور بر روی ساز و اکشن( ارتفاع سیم از دسته) بالا می رود که هم مضراب زدن بر روی ساز ( بخصوص تار) ناممکن می گردد و هم انگشت گذاری بر روی ساز (خصوصا در پایین دسته) دشوار می شود. بنابراین  : در پاسخ به بخش اول باید گفت: صرف داشتن صدای خوب ساز باعث استاندارد بودن آن نمی گردد. و کماکان درروند یادگیری تار و سه‌تار موثر خواهد بود . حال  به بخش دوم می پردازیم: در صورتی که هنرجوی مبتدی هستید حتما با مشورت معلم خود ساز استاندارد خود را انتخاب کنید و اگر تجربه نوازندگی تار یا سه تار داشته اید موارد زیر را با داشتن ساز استاندارد تجربه خواهید کرد: 1-مضراب زدن درست و راحت بر روی ساز : این مساله در نوازندگی تار بسیار نقش دارد بطوری که اگر ساز اصطلاحا رگلاژ باشد باعث میشود پارامترهای مضراب زدن مانند مضراب ریز بر روی تمامی سیم ها ، مضراب دراب و… براحتی صورت پذیرد و در هنرجویان سه تار ، علاوه بر موارد گفته شده، مضراب های تک سیم بر روی تمامی سیم ها براحتی امکانپذیر گردد. پیشنهاد می نماید جهت اطلاعات بیشتر این مقاله را هم مطالعه بفرمایید 2-انگشت گذاری آسان اگر اکشن ساز (فاصله سیم از دسته ساز) مناسب باشد شما در اجرای حرکت های سریع انگشت گذاری مانند پاساژها خواهید دید نت های دولاچنگ ها(که معمولا با ترکیب مضراب های راست و چپ اجرا می شوند) دارای صدای بهتری خواهند بود( نت های میانی آنها کمتر خورده می شوند) و یا اینکه در اجرای تکیه های متوالی نیاز به فشار زیاد انگشت دست چپ به سیم نخواهد بود. 3-آسیب ندیدن دست در تمرین اتودها همانگونه که در مقاله اتودها گفتیم، در روند یادگیری تار و سه‌تار  و پیشرفت نوازنده بدون وقت گذاری بر روی تمرین های اتود ها امریست محال. از این رو هر نوازنده ای بسته به سطح انتظار ذهن خود اتودهای روزانه اجرا می کند اما باید دانست که در صورت نادرست تمرین کردن اتودها، دست تان آسیب جدی خواهد دید. جهت اطلاعات بیشتر می توانید مقاله اهمیت اتود زدن در آموزش تار و سه تار را مطالعه بفرمایید یکی از عوامل آسیب دست شما (خصوصا دست چپ) بالا بودن اکشن ساز شما می باشد که به مرور باعث فشار زیاد به دست شما خواهد شد که ممکنست تاندون های شما را دچار آسیب کند و دچار دردهای آرتروز شوید از این رو به شدت توصیه می شود اتودها را با ساز کاملا استاندارد تمرین نمایید. سخن پایانی در خصوص اینکه  چگونه ساز استاندارد بر فرایند یادگیری تار و سه‌تار تأثیر می‌گذارد؟ در خاتمه یاد آوری این نکته را به شما هنرجوی علاقه مند ساز تار یا سه تار لازم می دانیم: بخشی از موانع و مشکلات تمرینی شما که تا کنون حل نشده، می تواند مربوط به ساز شما باشد ُ بنابراین پیشنهاد می نماید موارد مربوط به ساز خود را با معلم و یا نوازندگان با تجربه تر اطراف خود در میان بگذارید چه بسا (در صورت غیر استاندارد بودن ساز شما)  بتوانیدبا تعویض ساز ، به بخشی از اهداف نوازندگی خود نزدیک تر گردید. در این راستا خانه سه تار با همکاری و رایزنی با سازندگان باتجربه تار و سه تار، بر اساس معیارهای نوازندگی مناسب در تلاش برای ارائه سازهای استاندارد می باشد بلکه گره کوچکی از مشکلات هنرجویان باز گردد. برای دیدن سازهای استاندارد می توانید از بخش فروشگاهی سایت ما بازدید نمایید.      

رِنگ در موسیقی ایرانی

رِنگ در موسیقی ایرانی

رِنگ در موسیقی ایرانی : در لغت به معنای آهنگ شاد است که انسان را به رقص وا می دارد. با توجه به تحولات گسترده از دوره قاجار در موسیقی ایرانی، فرم های متنوعی در اجرای موسیقی پدید آمدند از قبیل: پیش درآمد، چهارمضراب ، رنگ و… که هریک دارای چهارچوب مشخصی از نظر بیان در موسیقی ایرانی را شامل می شوند. فرم رنگ ها از نظر چهارچوب با هم متفاوتند بدین مفهوم که در گذشته، اساتید دوره قاجار مانند میرزاعبدالله و میرزاحسینقلی که با زحمت بسیار ردیف موسیقی ایرانی را گردآوری نمودند و امروزه کتاب های ردیف این بزرگان در اختیار ماست. پیشنهاد می کنیم از کتابهای رایگان سایت و همچنین از بانک نت سایت دیدن فرمایید. با توجه به مطالعه و بررسی ردیف هر دستگاه میتوان دریافت که بعضی از رنگ های موجود در ردیف، دارای ملودی خاصی با ریتم مشخص می باشند که در اکثر گوشه های موجود در هردستگاه پردش ملودیک دارد و به بیانی دیگر میتوان با اجرای آن رنگ، دستگاه را در قالب یک آهنگ (با حالات متغیر در گوشه های مدال مانند مخالف سه گاه)، درک نمود مانند رنگ فرح در دستگاه همایون و یا رنگ دلگشا در دستگاه سه گاه. اما امروزه وقتی صحبت از رنگ در موسیقی میشود، ناخودآگاه در ذهن نوازنده، آهنگ شاد تداعی میگردد که معمولا با ریتم 8/6 و سرعت نسبتا تند اجرا می شود.   استاد فقید موسیقی ایران ، محمدرضا لطفی در کتاب سال شیدا میفرمایند: در ردیف موسیقی ایرانی، همه رنگ ها در فرم بلندی به نام شهرآشوب گرد آمده اند و شهرآشوب ها طوری ساختمان بندی شده اند که با فرم رقص کلاسیک دوران قاجار هماهنگی داشته باشند. هر فراز شهرآشوب برای نوعی از رقص درست شده و به همین خاطر شهرآشوب با یک ریتم(سرعت)، اجرا نمی شود بگونه ای که رفته  رفته تند می شود. رنگ های ردیف ها یا شهرآشوب ها و ضربی هایش مانند رنگ حربی (که نوعی رقص جنگ است) و یا رنگ یکچوبه ( رقص چوبی که با آن قوچانیان و قشقاییان می رقصند) از محتوای بسیار خوبی برخوردارند و همین محتوا باعث میشود خود را از رنگ های بازاری جدا کنند. در اواخر دوره قاجار اساتیدی مانند درویش خان، نی داوود و شهنازی به ساخت اینگونه رنگ ها مبادرت کردند و این فرم بسیار زیبا را بصورت بسیار هنری تکامل بخشیدند. رنگ های این اساتید به معنویت موسیقی کمک شایانی کرده و سماع عرفانی را تقویت می کند( البته غرض شادمانی سطحی نیست) . در هر حال باید اذعان داشت که فرم رنگ فرمی است برای رقص ایرانی اما نوعی از آن می تواند برای سماع روحانی نیز استفاده شود مانند رنگ های درویش خان. کاربرد اجرای رنگ در موسیقی امروزی ایران امروزه با توجه به رواج اجراهای صحنه ای (کنسرت) در موسیقی ایرانی و از سویی با توجه به سرگذشت غم انگیز ایران زمین در گذر زمان، از اینرو در موسیقی ما نیز تاثیر گذاشته و در اجراهای صحنه ای که نوازنده و یا خواننده اجرا می نموده ، موسیقی همراه با حزن خاصی اجرا می شده و از اینرو برای پایان دادن به اجرای کنسرت، در پایان برنامه موسیقی، از فرم رِنگ استفاده می شده تا فضای اندوهگین در ذهن شنونده پاک گردد که از این رو، اجرای رنگ ها بخصوص در بخش های پایانی کنسرت ها بسیار رایج شده است. آهنگسازان بسیاری در آفرینش رنگ در موسیقی ایرانی نقش داشتند و هنوز آثار آنها برای شنوندگان تازگی دارد  و از جمله مهمترین آنها میتوان به : درویش خان، علی اکبرخان شهنازی و رکن الدین مختاری اشاره نمود. آیا همه رِنگ ها دارای ریتم   6/8  هستند؟ با توجه به مطالب گفته شده در بالا میتوان گفت که رنگ های موسیقی ایران، دو دسته اند: 1-رنگ های موجود در ردیف دستگاهی موسیقی ایرانی دارای ریتم های مختلفی هستند و لزوما دارای ریتم ترکیبی ( مانند     6/8    ) نمی باشند برای مثال: رنگ دلگشا در سه گاه 2/4 رنگ نستاری در دستگاه نوا : 6/4 رنگ فرح : 6/4 رنگ حربی در ماهور : 2/4 و بعضا 7/8 رنگ شهرآشوب : 6/8 2-رنگ های ساخته شده توسط آهنگسازان (که اجرای صحنه ای داشته اند) که معمولا با ریتم    6/8   رنگ هایی ساخته اند و بسیار جذاب می باشد. برای دستیابی به نت های مربوط به رنگ های ساخته شده اساتید پیشنهاد می گردد کتاب صد رنگ رِنگ نوشته استاد ارشد تهماسبی را تهیه بفرمایید. کتاب شامل نت های رنگ استادان برجسته ایی مثل علی اکبر شهنازی، موسی معروفی، رکن الدین مختاری، علینقی وزیری، رضا محجوبی، حسین اسماعیل زاده، ابراهیم منصوری، مشیرهمایون شهردار، حبیب سماعی، آقاحسینقلی، حسینقلی بیگجه خانی، ابوالحسن صبا، نورعلی برومند، غلامحسین درویش، مهدی خالدی، غلامحسین بیگجه خانی، روح الله خالقی و حسین علیزاده و همچنین ارشد تهماسبی است .  

مضراب درّاب در نوازندگی تار و سه تار

مضراب درّاب در نوازندگی تار و سه تار

مضراب درّاب در نوازندگی تار و سه تار یکی از زیباترین تکنیک های مضرابی در نوازندگی تار و سه تار، مضراب درّاب می باشد که از نظر اجرایی، از جنس نت زینت (آچیکاتورا) می باشد که باید با بیشینه سرعت و بصورت الگوی مضرابی راست-چپ-راست اجرا گردد ،بگونه ای که در اجرای مضراب درّاب، راست-چپِ نخست، زینت آخرین نت آن باشد. دقت به این موضوع بسیار حائز اهمیت است که در اجرای این 3نت (راست-چپ-راست) آخرین مضراب( راست) بصورت پرقدرت ( با تاکید) اجرا می شود و بدین لحاظ، 95درصد از حجم صدای مضراب درّاب برای مضراب راست آخر و تنها 5درصد از آن برای راست-چپ اول می باشد.   نکته مهم  نکته مهم در اجرای مضراب دراب دقیقا همینجاست که در کتاب های آموزش تار و سه تار صرفا گفته شده که باید این الگوی مضرابی (راست-چپ-راست) را با نهایتِ سرعتی که می توانید بنوازید اما باید بدانید هنگام تمرین این تکنیک، تاکید بر آخرین نت لازمه دستیابی به صدای خوب در مضراب درّاب می باشد. به بیانی دیگر، بهیچ عنوان نباید درگیر وضوح و شفافیت از دو نت اول مضراب درّاب باشیم و در این صورت، با درک درست از این موضوع، خواهید توانست این تکنیک را به زیبایی اجرا نمایید. پس از دستیابی به صدای درست از مضراب دراب، باید بدانیم گونه های مختلفی از اجرای این تکنیک اجرا شده که شامل اجرای مضراب دراب بر روی دو نت و یا سه نت می باشد. اجرای درّاب بر روی دو نت مختلف در اجرای درّاب بر روی دو نت مختلف، دو مضراب اول بر روی نت همسان (مثلا فا) و آخرین نت بر روی نت دیگر (مثلا سل) اجرا می گردد که بصورت فا-فا-سل اما بحالت درّاب اجرا می گردد. درّاب بر روی سه نت در اجرای درّاب بر روی سه نت، هر سه نت با هم متفاوت می باشند مثلا بصورت : می-فا-سل که حالت دراب داشته باشند. از نمونه های زیبا در اجرای دراب بر روی سه نت، می توان به آهنگ دلشدگان اثر استاد حسین علیزاده اشاره نمود. (مراجعه شود به صفحه59 از کتاب بوسه های باران نوشته استاد حسین علیزاده ) علاوه بر بیان زیبایی که در تکنیک مضراب درّاب وجود دارد، از این تکنیک در اجرای چهارمضراب ها و بعضی از ریتم های خاص موسیقی ایرانی نیز بسیار مورد استفاده قرار گرفته است که به دو گونه دراب-راست و یا دراب-چپ در کنار دیگر نت ها بصورت پیوسته اجرا گردیده اند. برای نمونه، از تکنیک درّاب-راست در ملودی زنگ شتر در ردیف میرزاعبدالله در درآمد دوم همایون استفاده شده ( نمونه های دیگر ملودی زنگ شتر را می توانید در کتاب دستور سه تار استاد حسین علیزاده ببینید). تکنیک درّاب-چپ تکنیک درّاب-چپ معمولا برای پایه های چهارمضراب ها در تار و سه تار از دیرباز تا کنون مورد استفاده قرار گرفته اند. برای نمونه، چهارمضراب ماهور درویش خان و یا چهارمضراب های استاد پرویز مشکاتیان مانند چهارمضراب تمنا. ( برای دیدن نمونه ای از نت چهار مضراب استاد پرویز مشکاتیان با استفاده از تکنیک درّاب-چپ اینجا کلیک نمایید.) سخن پایانی در مورد مضراب درّاب در نوازندگی تار و سه تار در پایان توجه شما را به این نکته جلب می نماییم که در تکنیک درّاب-چپ همانند تکنیک شلال، 4نت بصورت مضراب های پی درپی با الگوی راست-چپ-راست-چپ اجرا می گردد اما با این تفاوت که آنچه درباره روش اجرایی مضراب درّاب سخن به میان آمد، در اجرای مضراب درّاب، بر روی نت سوم (مضراب راست آخر) تاکید نقش بسیار کلیدی را دارد و با کمی درنگ(جهت شنیدن تاکید در درّاب)، مضراب چپِ آخر اجرا می شود. نکته مهم در این است که در مضراب شلال همه مضراب ها بصورت پیوسته با الگوی راست-چپ-راست-چپ اجرا می گردند و تاکید بر آخرین نت می باشد که در مقاله  مضراب شلال در نوازندگی تار و سه تار  از جزئیات کامل اجرایی آن سخن به میان آمد. جهت دیدن فیلم آموزشی درباره اجرای مطالب گفته شده در این مقاله، اینجا کلیک نمایید.

مضراب شلال در نوازندگی تار و سه تار

مضراب شلال در نوازندگی تار و سه تار

نکته حائز اهمیت در اجرای مضراب شلال در نوازندگی تار و سه تار، در زمانبندی اجرای نت های “راست چپ راست چپ ” آن، در قطعات ضربی می باشد. برطبق نظر اساتید مانند حسین علیزاده( مراجعه به درس 110 کتاب دستور سه تار) و کیوان ساکت ( مراجعه به درس 13دفتر دوم بیایید تار و سه تار بنوازیم) زمان 3نت اول مضراب شلال باید برابر با زمان آخرین نت آن (که مضراب چپ می باشد) برابر باشد که اگر بخواهیم در قالب یک ضرب پا توصیف کنیم، می توانیم بصورت دو نت چنگ در نظر بگیریم که سه نت اول آن برابر با چنگ اول (تریوله دولاچنگ) و نت آخر (مضراب چپ) برابر با چنگ دومی باشد.

ردیف در موسیقی ایرانی

ردیف در موسیقی ایرانی

هر نوازنده موسیقی سنتی از مفهوم ردیف در موسیقی ایرانی ، و همچنین نواختن ردیف دستگاهی ( به شیوه ای که در این مقاله گفته شد) برداشتی از آن دستگاه دارد و بنابراین می باید حال درونی نوازندگان بزرگ موسیقی را گوش دهیم و حتی جمله های نواخته شده آنها را مانند خودشان کپی کنیم تا بتوانیم ذهن خود را از نوازندگی در دستگاه های مختلف بر اساس سبک های مختلف نوازندگان بزرگ ( اساتیدی چون : احمد عبادی، جلیل شهناز، حسن کسایی، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده و…) پربار تر نماییم و در نهایت با دل خود بنوازیم.

پرده های تار و سه تار

پرده های تار و سه تار

اصولا پرده های تاری یا سه تاری، بصورت بسته بندی در بازار عرضه می گردد که هر بسته شامل سه رشته میباشد و مجموع طول این سه رشته در حدود 10 متر طول برای یک دست پرده بندی تار و سه تار می باشد که نازک ترین پرده برای پایین دسته ساز بوده و ضخیم ترین رشته برای بالادسته استفاده می گردد

کوک سیم های تار و سه تار

کوک سیم های تار و سه تار

از آنجا که در طراحی ساز های ایرانی، هر نتی باید بتنهایی دارای صدای زیبایی باشد بگونه ای که به صدای طبیعت نزدیک باشد، معمولا در اجراهای تکنوازی، اساتید در کوک سیم های تار و سه تار بر این باورند که فرکانس صدای آزاد سیم ها نسبت به دیاپازون ، دست کم نیم پرده کمتر باشد برای مثال اگر سیم اول باید براساس فرکانس صدای نت دُ و کوک شود، بر روی تار یا سه تار باندازه نیم پرده کمتر از نت دُو که همان نت سی باشد کوک می شود و بر همین اساس سیم دوم که نت سل باید باشد، بر اساس فرکانس نت سل بمل کوک می شود.

تئوری دستگاه های موسیقی ایرانی

تئوری دستگاه های موسیقی ایرانی

بدیهی است با داشتن دانش طبقه بندی گوشه های موسیقی ایرانی در ۳نوع مُدال، ریتمیک و ملودیک با در نظرگرفتن نت های شاهد و ایست هرکدام، دیدگاه ما نسبت به بداهه نوازی در هر یک بیشتر شده و می‌توانیم با درک بهتری بداهه نوازی نماییم.

دستگاه در موسیقی ایرانی

در موسیقی ایرانی

موسیقی ایرانی به ۷ دستگاه اصلی شامل شور ، ماهور، همایون ، نوا، سه گاه، چهارگاه و راست پنجگاه و همچنین ۵ آواز فرعی از دستگاه شور با نام های ابوعطا افشاری، بیات ترک، دشتی و بیات کرد و دو آواز فرعی از دستگاه همایون با نام های شوشتری و بیات اصفهان تقسیم بندی شده اند