تفاوت بین الگوهای سه تار و اندازهء آن
برخی از دوستان راجع به تفاوت بین الگوهای سه تار و اندازهء آن سوالاتی پرسیدند که به اختصار توضیح میدهم.
اساسا” ساز سه تار بر سه الگو و در اندازه های (عرض دهنه) زیر ساخته میشود که این تفاوتها عمدتا” تعیین کنندهء جنس, حجم, زنگ و طنین صدای ساز میباشد.
1_ کوچک (13mm تا 14mm)
2_ متوسط (14mm تا 15.5mm)
3_ بزرگ (16mm تا 16.5)
شاید اینطور تصور شود که هرچه دهنهء کاسه بزرگتر باشد صدای بم تر و قوی تری از ساز ایجاد میشود و یا اینکه هر چه دهنهء ساز کوچکتر باشد صدای ساز زیرتر و ظریفتر خواهد بود…
که به واقع اینطور نیست!
اصولا” اندازهء کاسه در سه تار بیشتر جنس و حجم صدای آنرا در بر میگیرد و بر اساس الگوهای مرجع صوتی برای ایجاد جنس مورد نظر صدای سه تار این اندازه ها نیز توسط سازنده انتخاب میشود…
به طور کلی سازسازی تابع یک قانون یکسان و غیر قابل تغییر نمیباشد و اگر بر این اساس بخواهیم توضیح و تحلیلی پیرامون ویژگی هریک از الگوها داشته باشیم به طور نسبی و معمول به شرح زیر میباشد که هریک از این ویژگیهای صوتی به شدت طابع شیوه های نوازندگی نیز هستند!
1_ سازهای کاسه کوچک از صدای قویتر , بلندتر و زنگ دار تری نسبت به اندازه های دیگر سه تار برخوردار هستند و به اصطلاح قلدر میباشند و با این نیت انتخاب میشوند که چنین ویژگیهای صدایی را در آن ایجاد کنند. مانند: سه تارهای هاشمی در آثاری چون (کاروان صبا استاد شعاری و جوی نقرهء مهتاب استاد بهداد بابایی)
2_ سازهای کاسه متوسط دارای صدایی بم و نرمتر نسبت به سازهای کاسه کوچک هستند و معمولا” دارای صدایی حجیمتر نیز هستند.
مانند: هاشمی( ساز دست استاد علیزاده در آلبوم آن و آن)
3_ سه تارهای کاسه بزرگ به دلیل ضخامت صفحه نسبت به عرض دهنهء کاسه از صدای نرمتر , حجیمتر , پرطنین تر و بم تری برخوردارند که دارای لطافت و زنگ خاصی نیز هستند.
مانند: سه تار کمالیان در آثار استاد لطفی از جمله (گریهء بید) و سعید خان هرمزی(ردیف نوازیها)
و نیز اغلب آثار استاد عبادی(عشقی و زنگنه) و…
البته لازم به ذکر است توضیح پیرامون صدا و صداشناسی و جنس صدای ساز به صورت مکتوب و با استفاده از ادبیات صوتی کمی دشوار میباشد! در هر حال امیدوارم این توضیحات تا حدودی برای دوستان مفید بوده باشد.
با احترام
محمود صادق محمدی …………
