موسیقی کلاسیک ایران

نخستین آشنایی موسیقیدانان ایران با موسیقی کلاسیک اروپایی در سال ۱۲۳۵ خورشیدی رخ داد .

در این سال دو کارشناس موسیقی نظام از فرانسه به ایران آمدند و یک دسته موزیک نظامی به شیوه فرانسوی در ایران به وجود آوردند.موسیقیدانان ایران,

این دو که ، بوسکه و ماریون نام داشتند، در طول اقامت چند ساله خود در ایران، زمینه آشنایی موسیقیدانان ایرانی را با موسیقی کلاسیک اروپایی فراهم کردند.

با آمدن لومر به ایران زمینه آشنایی بیشتر و جدی تر موسیقیدانان ایرانی با موسیقی کلاسیک مهیا شد. لومر که به عنوان رئیس موزیک به استخدام دولت ایران در آمده بود، به تجدید سازمان دسته موزیک نظام پرداخت و رشته موزیک نظام را در مدرسه دارالفنون بنیان نهاد و یک تنه به تدریس علوم موسیقی چون سلفژ و هارمونی و ارکستراسیون، و آموزش دادن نوازندگی تمام سازهای بادی و پیانو پرداخت.

پس از این که وزیری، خالقی، صبا و معروفی موسیقی ملی ایران را بنیان نهادند و آثاری چون بندباز و دختر ژولیده( وزیری)،می ناب و رنگارنگ (خالقی)، ژیلا و کوکو( معروفی) ساخته شد، به تدریج و با آشنایی موسیقی دانان ایران با موسیقی کلاسیک اروپا و تحصیل دلبستگان موسیقی علمی در کنسرواتوارهای آلمان، اتریش، ایتالیا و شوروی، آهنگسازان برجسته ای پدید آمدند که بر مبنای دستاوردهای موسیقی ملی ایران و آموزه های موسیقی علمی- کلاسیک آثار ارزنده ای در قالب سمفونی- سوئیت- کنسرتو- کانتات- پرلود- اپرا- بالت و دیگر فرم های دیگر موسیقی کلاسیک آفریدند و موسیقی خود را بر اساس درونمایه های ملی و ساختار کلاسیک ساختند. در زیر به چند تا از نامدارترین این آهنگسازان و چند اثر مشهور آنان اشاره می کنیم:

▪ پرویز محمود: فانتزی روی ترانه محلی- کوارتت زهی- دانس اگزوتیک- راپسودی نوروز- پوئم سمفنیک لاله- مهرگان

▪ امین الله حسین: سمفونی های آریا و تخت جمشید- کنسرتو پیانو- کنسرتو کاپریچیو- مینیاتورهای ایرانی- سوئیت شهرزاد- ملودی ها.

▪ روبن گریگوریان: گل امان- اسکرتسو برای پیانو- سوئیت ایرانی برای ارکستر- فانتزی اورینتال.

▪ مرتضی حنانه: سوئیت شهر مرجان- سرناد برای ویولن و پیانو- منوئه.

▪ ناصحی: آنداته کانتابیله- شور برای ویولنسل- ملودرام رستم و سهراب

▪ باغچه بان: سوئیت مردم- یکی بود یکی نبود- آوای لالایی.

▪ چکناوریان: بالت سیمرغ- اپرای رستم و سهراب.

▪ دهلوی: بالت بیژن و منیژه- اپرای خسرو و شیرین- اپرت مانی و مانا برای کودکان

▪ علی رهبری، هوشنگ استوار، احمد پژمان، شاهین فرهت، هرمز فرهت، فرهاد مشکات، فریدون ناصری از دیگر آهنگسازان ایرانی در حوزه موسیقی کلاسیک هستند که آثاری در این شاخه از موسیقی میهن مان ساخته و پرداخته اند.

در اینجا تحلیلی کوتاه بر یکی از زیباترین این آثار، سموفنی تخت جمشید امین الله حسین، ارائه می شود:

درد اندوهبار دوری از میهن در اغلب آثار امین الله حسین آشکار است و از آن ها احساس می شود. این درد اندوهبار به ویژه در سمفونی شماره ۲ از این آهنگساز به نام خرابه های تخت جمشید به زیباترین شکل و تراژیک ترین لحن بیان شده است. این سمفونی در توصیف عظمت و شکوه تخت جمشید باستانی است و محیط شکوهنمد و پر جلال و جبروت و مرموز این پایتخت باستانی ویران شده و قصرها و کوشک های فرو ریخته اش را با لحنی غم انگیز و ماتم بار بیان می کند.

این سمفونی دارای سه بخش است:

بخش نخست در توصیف پهن دشتی خاموش است و ستون های بلند و خرابه های کاخ های شاهان هخامنشی را که در این دشت گسترده فرو ریخته و به حال خود رها شده اند، نشان می دهد.

در بخش دوم عظمت و افتخار باستانی این شهر با لحنی شکوهمند و غرور آمیز یادآوری می شود.

بخش سوم آهنگ محزونی است که حالتی مرثیه وار دارد و همچون سرود سوگواری بر ویرانه های این عظمت برباد رفته و درهم شکسته اشک می بارد و می موید و افسوس می خورد.

این اثر زیبای موسیقی کلاسیک ایران در سال ۱۹۴۵ تصنیف شد و نخستین بار در سال ۱۹۴۷ با ارکستر کولون اجرا شد.

منبع :