آواز ابوعطا، یکی از آوازهای چهار گانهٔ متعلق به دستگاه شور در موسیقی ایرانی (به همراه افشاری، دشتی و بیات ترک) است. ابوعطا با القاب دیگری مانند سارنج (صلحی) و دستان عرب نیز شناخته میشود.
از دیدگاه متافیزیکی، انسان با گوش دادن به ابوعطا کمی به فکر فرو میرود و به مسائل فلسفی پیرامونش میاندیشد.
فواصل آن با فواصل دستگاه شور یکی است و تنها اختلاف آن با شور در توقّف مکرّر ابوعطا روی درجهٔ چهارم (نت شاهد) و درجهٔ دوم (نت ایست) میباشد و درجهٔ پنجم ثابت است.
در نغمهٔ ابوعطا، نت متغیر وجود ندارد.
در ردیف موسیقی موسی معروفی گوشههای ابوعطا بعد از شش درآمد، عبارتاند از: محمد صادق خانی، کرشمه، سیخی، تک مقدم (که نوعی تحریر است)، حزین، حجاز (که در سه قسمت ذکر گردیده و مهمترین گوشهٔ ابوعطاست)، بسته نگار، بغدادی (که شبیه حجاز است)، دوبیتی، شمالی، چهار باغ، گبری، رامکلی، فرود و مثنوی.
در ردیف منقول ابوالحسن صبا، گوشهٔ خسرو_شیرین نیز در ابوعطا ذکر شدهاست.
آواز ابوعطا در میان مقامهای قدیم به چشم نمیخورد اما از مقامهای قدیم، فواصل جان فزا، بوستان و حسینی با ابوعطا مطابقت دارند.
این آواز چند گوشه هم که نامهای بخصوص دارد نواخته میشود که از همه مهمتر گوشه حجاز است که نخست روی درجه پنجم گام شور می ایستد و سپس به درجه اول گام شور فرود می آید، ابوعطا در محدودهٔ حجاز دارای نغمههایی نزدیک به الحان عربی است. اما آواز ابوعطا خود مورد پسند و به ذوق ایرانیان است.
با اینکه ابوعطا با نام دستان عرب هم شناخته میشود و در گوشه هایی از آن بسیار به نغمه های عربی نزدیک است اما دستگاه ابوعطا کاملا ایرانی و اصیل است. یکی از آثار معروف در این دستگاه، آلبوم عشق_داند ، اثر مشترک اساتید محمدرضا شجریان و محمدرضا لطفی است.
گوشههای ابوعطا
این آواز در ردیف میرزا عبداللّه دارای گوشههای زیر است:
رامکلی
درآمد
سیخی
حجاز
بسته_نگار
یقولون
چهارپاره_بغدادی
گبری
(برگرفته از صفحه استاد پاشا رجبلو)