محمدجلیل عندلیبی، آهنگ‌ساز و نوازنده سنتور، از هنرمندان شناخته‌شده عرصه موسیقی است که از نوجوانی فعالیت در عرصه موسیقی را دنبال می‌کند. همکاری با هنرمندان بزرگ موسیقی، آهنگ‌سازی و معرفی خوانندگان باعث شده از او به عنوان هنرمندی دغدغه‌مند و توانمند یاد شود.

مضراب درّاب در نوازندگی تار و سه تار یکی از زیباترین تکنیک های مضرابی در

نکته حائز اهمیت در اجرای مضراب شلال در نوازندگی تار و سه تار، در زمانبندی اجرای نت های “راست چپ راست چپ ” آن، در قطعات ضربی می باشد. برطبق نظر اساتید مانند حسین علیزاده( مراجعه به درس 110 کتاب دستور سه تار) و کیوان ساکت ( مراجعه به درس 13دفتر دوم بیایید تار و سه تار بنوازیم) زمان 3نت اول مضراب شلال باید برابر با زمان آخرین نت آن (که مضراب چپ می باشد) برابر باشد که اگر بخواهیم در قالب یک ضرب پا توصیف کنیم، می توانیم بصورت دو نت چنگ در نظر بگیریم که سه نت اول آن برابر با چنگ اول (تریوله دولاچنگ) و نت آخر (مضراب چپ) برابر با چنگ دومی باشد.

هر نوازنده موسیقی سنتی از مفهوم ردیف در موسیقی ایرانی ، و همچنین نواختن ردیف دستگاهی ( به شیوه ای که در این مقاله گفته شد) برداشتی از آن دستگاه دارد و بنابراین می باید حال درونی نوازندگان بزرگ موسیقی را گوش دهیم و حتی جمله های نواخته شده آنها را مانند خودشان کپی کنیم تا بتوانیم ذهن خود را از نوازندگی در دستگاه های مختلف بر اساس سبک های مختلف نوازندگان بزرگ ( اساتیدی چون : احمد عبادی، جلیل شهناز، حسن کسایی، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده و…) پربار تر نماییم و در نهایت با دل خود بنوازیم.

یکی از زیباترین تکنیک ها در نوازندگی تار و سه تار، تریل (Trill) می باشد که از نظر اجرایی، کمترین میزان زمان اجرای آن نت بصورت نمونه مضراب “راست-چپ-راست-چپ” ( بصورت کشش نت های سه لاچنگ) با نت بعد از خودش می باشد.

اصولا پرده های تاری یا سه تاری، بصورت بسته بندی در بازار عرضه می گردد که هر بسته شامل سه رشته میباشد و مجموع طول این سه رشته در حدود 10 متر طول برای یک دست پرده بندی تار و سه تار می باشد که نازک ترین پرده برای پایین دسته ساز بوده و ضخیم ترین رشته برای بالادسته استفاده می گردد

از آنجا که در طراحی ساز های ایرانی، هر نتی باید بتنهایی دارای صدای زیبایی باشد بگونه ای که به صدای طبیعت نزدیک باشد، معمولا در اجراهای تکنوازی، اساتید در کوک سیم های تار و سه تار بر این باورند که فرکانس صدای آزاد سیم ها نسبت به دیاپازون ، دست کم نیم پرده کمتر باشد برای مثال اگر سیم اول باید براساس فرکانس صدای نت دُ و کوک شود، بر روی تار یا سه تار باندازه نیم پرده کمتر از نت دُو که همان نت سی باشد کوک می شود و بر همین اساس سیم دوم که نت سل باید باشد، بر اساس فرکانس نت سل بمل کوک می شود.

بدیهی است با داشتن دانش طبقه بندی گوشه های موسیقی ایرانی در ۳نوع مُدال، ریتمیک و ملودیک با در نظرگرفتن نت های شاهد و ایست هرکدام، دیدگاه ما نسبت به بداهه نوازی در هر یک بیشتر شده و می‌توانیم با درک بهتری بداهه نوازی نماییم.

موسیقی ایرانی به ۷ دستگاه اصلی شامل شور ، ماهور، همایون ، نوا، سه گاه، چهارگاه و راست پنجگاه و همچنین ۵ آواز فرعی از دستگاه شور با نام های ابوعطا افشاری، بیات ترک، دشتی و بیات کرد و دو آواز فرعی از دستگاه همایون با نام های شوشتری و بیات اصفهان تقسیم بندی شده اند

مغز شما ماهرتر از زبان شماست و زبان شما ماهر تر از دست شما است. شما با گوش دادن به یک موسیقی در ذهن بسادگی می توانید با آن همراهی کنید و پس از آن با زبان خود می توانید با آن بخوانید. بنابراین اگر برای شما امکان دارد بداهه نوازی خود را ضبط کنید و سپس با موسیقی اصلی گوش دهید.

توجه بفرمایید همزمان با آنکه اجرای درست کشش ها را وزن خوانی می نمایید، می باید نت های مربوط به آهنگ تان را هم شامل شیوه مضراب زدن و انگشت گذاری و… بطور جداگانه تمرین بفرمایید تا ذهن در هر قسمت از تمرین قوی شده و حال پس از تقویت هر بخش از تمرین در ذهن تان می توانید از پس اجرای درس تان بر آیید.

بعضی از اساتید بزرگ موسیقی ایران، حال خود را با غزل و ادبیات غنایی چون حافظ، مولانا و… بیشتر درک می‌نمودند و به عمق ژرفای درون خود می رسیدند و پس از آن بر روی ساز خود جاری می کردند و بداهه نوازی می نمودند که از این جمله می‌توان به اساتیدی چون: مهدی خالدی، محمدرضا لطفی و پرویز مشکاتیان اشاره نمود.
بنابراین حتی بسیاری از وقایع روزانه ای که هنرمند در زندگی خود در پیش رو می‌بیند از آن براحتی نمی گذرد و آن را با درون خود یکی نموده و با بداهه ای بر روی ساز خود، احساس خود را نسبت به آن بیان می نماید.

متاسفانه در رابطه با مضراب سه تار اغلب دیده می شود بسیاری از آموزگاران سه تار و یا خود هنرجویان، مضراب فلزی شان را بصورت نوک تیز در می آورند که این بسیار باعث دشواری در مضراب زدن( بخصوص مضراب ریز و دراب) می گردد.

در رابطه با اینکه چگونه ریتم آهنگ ها را بشناسیم؟ باید توجه داشته باشیم که هر گونه از ریتم ها، آهنگ های معروف آن را گوش دهیم و به ریتم آن با حساسیت بیشتری در گوش خود دقت کنیم و ببینیم آیا می توانیم قسمتی از ریتم آن آهنگ را با درس های یادگرفته خود مطابقت دهیم یا خیر؟
این امر باعث آن می گردد تا گوش شما نسبت به ریتم آشنایی بیشتری پیدا کند.

پس نقش اتودها را باید در پیشرفت نوازندگی خود در سطوح متوسط و حرفه ای آنچنان بالا ببینیم که بطور روزانه ( برای شروع اتودها، روزانه ۱۰ دقیقه) برای آن برنامه ریزی داشته باشیم و پس از آنکه پیشرفت خود را در نوازندگی دیدیم، رفته رفته میزان صرف وقت روزانه ما بطور خودکار و ذهنی بر روی اتود ها بالاتر خواهد رفت.
نظر نوازندگان بزرگ تار و سه تار در امر ارتقا نوازندگی اینست که : هرگاه از تمرین کردن بر روی اتود ها لذت بردید، بدانید وارد دوره نوازندگی حرفه ای خواهید شد.

آموزش موسیقی مانند تمامی آموزش های مهارتی (مانند آموزش رانندگی) نیازمند تمرین می باشد طوری که آن حرکت می باید در ضمیر ناخودآگاه ذهن نقش ببندد و برای این امر شما هنرجوی گرامی می بایست روزانه بین نیم ساعت تا 1 ساعت تمرین داشته باشید و افزون بر این، آموزش موسیقی شامل درک تئوری لازم برای فهم کامل آن می باشد

بخش عمده ای از احساس یک آهنگ در موسیقی، ریتم می باشد چه بسا آهنگ های بسیاری در آواز دشتی ( مانند آهنگ ای ایران اثر استاد روح الله خالقی) ساخته شدند که برخلاف آنچه که در موسیقی ایرانی دیده می شود که آواز دشتی غمگین است، اما این آهنگ در آواز دشتی ساخته شده و حس آن حماسی می باشد که دلیل این امر، ریتم آن می باشد.

در گذشته آموزش موسیقی بخصوص موسیقی سنتی بصورت سینه به سینه از استاد به شاگرد انجام می شده است و در این روش صرفا شاگردانی که دارای استعداد بسیار خوب بودند می‌توانستند در مکتب استاد خود پرورش یافته و پیشرفت کنند و روزی خود به مرحله استادی برسند و دیگران از این هنر بی بهره می ماندند .
اما در عصر کنونی، این امکان بوجود آمده که شمار بیشتری از افراد بتوانند با یادگیری تئوری موسیقی و نت، از امکان ساز زدن بهره مند گردند ، که یا بصورت تکنوازی یا در گروه ها و ارکسترهای موسیقی شرکت نموده و ساز بزنند.

اگر بخواهیم تعریف جامعی از اتود داشته باشیم می توان گفت: تمرینی با فواصلی مشخص از نت ها مشخص که بطور ثابت در حال تکرار می باشد بگونه ای که دارای ریتمی ثابت هست اما سرعت آن می تواند از آهسته به تند، متغیر باشد و هدف از اجرای این گونه تمرین ها، بالابردن توانایی دست برای نوازندگی در سرعت های بالاتر ( خصوصا اجرای تکنیک هایی چون : تریل، تکیه های پشت سر هم، پاساژها و…) می باشد( مثلا جابجایی انگشت اول در پرده های نت های اصلی سیم اول از نت ر تا نت سل و برگشت آن ).